قبل از اینکە بە بررسی جشن نوروز و جایگاە آن در میان مردم یارسان(کاکەیی) بپردازیم جملەهای کوتا و خلاصە شدە را در رابطە با آیین یاری بە اطلاع خوانندگان عزیز میرسانیم.
آیین کهن و یکتا پرست یارسان یا طایفەسان یک جریان فکری فلسفی و آینی بسیار غنی میباشد و سرآغاز خود را مرتبط بە پیمان و شرت و شون ازلی انسانی می داند.
کلام خزانە می فرماید
یحنی ،پرندەی حقیقت پیش از تمام پرندەها آشیانەی خود را بستە است.
این آیین ریشە در افکار فلسفی و عرفانی ادیان و مذاهب کهن ایران باستان دارد کە با فرهنگی دیرینە آمیختە است،یارسان با توجە بە مبانی اعتقادی دونادون ،تمام ادیان و مذاهب الهی را در بر میگیرد و برای آنها احترام خاصی قائل میباشد،اما در باطن بە شرط و شون یاری کە ائینی ازلی و اهورای است و دارای مراسم خاص خود می باشد پایبند بودە و بە آن عمل می نماید.
سرودەهای مقدس و ارکانی یارسان در دفاتر با ارزشی عمومی کلام گردآوری شدە است ،یکی از این دفاتر و متون کهن دفتر پردیوری دیوانە گورە نام دارد کە در قرن هفتم و هشتم هجری توسط سلطان سهاک و یارانش بە نظم درآوردە و بە وسیلەی پیرموسی(ملا رکن الدین دمشقی) بە رشتە تحریر در آمدە و مکتوب شدە است.
گردآوری و انتشار این مجموعە از کلام در سال ١٣٨٢ خورشیدی دلسوختگان زائرین و گردشگران در ایام مختلف بخصوص تعطیلات نوروزی بە مناطق زیارتی یارسان شدە است سلطان سهاک در فرازی از کلام گهربار خود در خصوص دیوان گورە چنین می فرماید،گورەم نام دفترا،یعنی نام دفتر کاتاب من دیوان گەورە میباشد.
یکی از بزرگترین جشنهای باستانی و ملی ایرانیان و کوردها جشن نوروز می باشد مردم یارسان کە خود را یکی از اقوام کهن و اصیل ایرانی(کورد)و از نسل ارمایل و گرمایل و دیگر جوانان رها شدە از ظلم ضحاک اهریمن می دانند دوشادوش سایر هموطنان عزیز خود نوروز را گرامی می دارند و آنرا جشن می گیرند.
آنها معتقدند کە انفجار بزرگ در این روز اتفاق افتادە است و نیز در اولین روز بهار شهباز سفید ،پرستان برزنجە را مژین نمود و در کنار خاتون دایراک،این شیر زن حامل رمز و راز فرود آمد و حضرت سلطان سهاک با سیمای تابناک خویش دنیای خاکی را منور فرمود..
مردم یارسان اول بهار سلطانی را منسوب بە حضرت داود کوسوار کە مقام چرخە چی جهان را دارد می دانند و صعتگران تلاشگر یارسان در آغاز فصل بهار سلطانی مقام حضرت داود کوسوار را ارج می دهند و بە احترام حضرتش کە پیشە صنعتگری را بنا نهادە است از کار خود می کشند و با تعطیل نمودن کار این روز فرخندە را جشن می گیرند بە زیارت دکان داود کە در پنج کیلومتر سرپل ذهاب واقع است می روند و از حضرتش طب قدرت و توانایی می نمایند تا ممتاز حرفەی خود باشند .
جشن نوروز ریشە در کلام یارسان داردبگونەای کە نامەهای جمشید و فریدون بکرات در سرودەهای یارسان تکرار شدە است و نیز بە آیین کوردان و نام لران در کلام یارسان اشاراتی شدە است ،بهلول ماهی کە در قرن دوم هجری می زیستە است در فرازی از کلام خود چنین فرمودە است .
آو واتە یاران،آو واتە یاران
ایمی دیوآنین آو واتە یاران
برخی نیز معتقدند کە مادها پس از پیشدادیان جلوس کردەاند و جمشید را نیز کورد محسوب نمودەاند پور داود در کتاب یاداشتهای گات ها از پل چیرد و جمشید سخن راندە است کە در میان مردم یارسان این پل بە پردێور یعنی پل خورشید معروف و موسوم است، در برخی از متون نیز آمدە است کە کاوە آهنگر این فرزند برومند ،،،در شب اول فروردین بر تاج و تخت ضحاک اهریمن یورش برد و بسات ظلم ضحاک را ریشە کن نمود و درفش کاویانی را بر بام ایران بر افراشت و سپس فرزند دلاوری از کوردان را بە نام فریدون بر تخت نشاند .
در کلام زلال زلال صفحەی٦٠٧ دیوان گەورە در خصوص جمشید و فریدون و ضحاک چنین آمدە است ،ساە ابراهیم میفرماید.
ابراهیم همدست ،ابراهیم همدست
چنی یادگار هر دو بین همدست
کاکام یادگار نە روی تخت نشست
جمسید بیانی جم جهان بست
از فریدون و بیم گاو سرودست
سلسلە سپاە ضحاک دام شکست
بابا یادگار می فرماید
یادگار دونای دون ،یادگار دونای دون
گردش دایم دوران دنیای دونای دون
ایرج بیانی پورد فریدون
کاکام ابراهیم فر فریدون
بابا قیصر اورامی کە خود را از نسل و اولادە بهمن می داند و در اوایل قرن چهارم هجری می زیستە است در این خصوص چنین میفرماید
نە اورامانن،نە اورامانن
بهشت برین نە اورامانن
موروان ،هزاران نە سردارانن
نواشان پری بزم یارانن
کمکها کردارها و همت عالی مردم و نیز تلاش و کوشش هیئت ،اما و دیگر خادمین آستان مقدس سلطان سهاک وسایل آسایش و رفاهی کم نظیری را در این منطقە فراهم نمودە است ،جا دارد
از هیئت اعضای محترم سلطان سهاک و خادمین عزیز و افراد خیری کە در باز سازی و زیبا سازی منطقەی پردیور تلاس خستگی ناپدیر را متحمل شدە و یا می سوند نهایت تشکر و قدردانی بە عمل اید زیرا این امکانات رفایی موجب شدە است کە همە سالە بر تعداد زائرین این آستان مقدس افزودە شود بنابر گزارش هیئت امثای محترم سلطان سهاک در نوروز و ایام تعطیلات نوروزی سال ٨٤ بالغ بر ٢٠٠ هزار نفر بە منطقە پردیور مسافرت نمودەاند و تعطیلات نوروزی را با آرامش خاطر بە راز و نیاز و کلام پرداختەاند ،اما همانگونە کە قبلا ذکر شد جشن نوروز در میان مردم یارسان با مراسمی ویژە اغاز می شود کە دیدار پیر و دستبوسی یکی از این مراسم سنتی میباشد کە در اکثر مناطق یارسان نشین بە شیوەای زیبا و عرفانی صورت می پذیرد.
در این خصوص بە عنوان نمونە نظر خوانندگان عزیز را بە یکی از این مراسم سنتی کە در شهر کرند غرب مرسوم است جدب می نمایم همە سالە بعد از تحویل سال و آغاز سال نو چنین مرسوم است کە اهالی کرند در محولە و صحن حیاط پیر بنیامین گرد هم می آیند و پس از زیارت پیر با دست بوسی یکدیگر آغاز سال نو را بە هم تبریک گفتە و از حضرت یاری طلب آموزش برای درگذشتگان و سالی خوب را برای عامە مردم می نمایند.
در این گرد همایی با شکوە و کم نظیر اکثر خانوادەها بخصوص آنهایی کە در آن سال عزیزی را از دست دادەاند و نیز افرادی از اهالی کرند کە در مناطق دیگر ایران و حتی خارج از کشور سکونت دارند جهت شرکت در مراسم و همایش با شکوە خود را بە کرند می رسانند.
این سنت دیرپا کە در نوع خود بی نظیر می باشد همە سالە با اشتیاقی بیشتر در محوطەی روحانی ملکوتی پیر بنیامین انجام میگیرد بە گونەای کە خاطرات این سالها در ذهن شرکت کنندگان باقی میماند،این گردهمایی عارفانە و زیبا کە در اولین روز جشن نوروز برپا می شود پیام هایی دارد کە چند نمونە از این پیامها را کە انسجام و وحدت در راس آنها جای می گیرد ذکر می نمایم.
١-دیدار یاری و یاوری و دستبوسی یکدیگر بە منظور تبریک جشن نوروز ،ایجاد تفاهم و دوستی و پایان دادن بە کدورت ها و خصومت های احتمالی کە در سال قبل پیس آمدە است.
٢-همدردی صلەی رحم و تسلیت بە خانوادەهای عزاداری کە در سال قبل عزیزی را از دست دادەاند و جای او را در میان خانوادەهای خود خالی می بینند.
٣-خدا حافظی و حلالیت طلبی حاضرین در همایش،از یکدیگر،زیرا بودەاند افرادی کە در سالهای قبل در این گردهمایی شکوهمند حضور داشتەاند کە با دستبوسی دیگر یاران حلالیت طلبی و خداحافظی نمودەاند و سال بعد دعوت حق را نیک گفتە ،دنیای فانی را وداع و از سرای خاکی بە افلاک شتافتەاند،در همایش نوروز٨٤ خبر تاسیس فرمانداری دالاهو بە مرکزیت شهرستان کرند غرب کە توسط مسئولین محترم اعلام شد شادی حاضرین را دو چندان نمود.
مردم منطقە کرند و گوران جشن نوروز را آگر نوروز هم می نامند و در شب عید کە بە آگر نوروز موسوم بودە است جرا
غانی هایی از پارچە آغشتە بە روغن یا نفت کە دارای دستەهای از چوب بود درست می کردند و آنها را بە سر درب منازل و یا آب پر خانەها کە آنرا پارسا می گفتند نعسب می کردند و روشن می نمودند بە این ..
آگر نوروز کریاوە بوتک چیلک بریاوە
سەر پاسار و بانجیلە گشتێ چراخان کریاس
از دیگر مراسم ماندگار و سنتی شب جشن نوروز یعنی شب اول فروردین (هات.هات ) میباشد در این شب افرادی از بالای منازل دیگران کیسەهایی کوچکی را بە طرف پائین آویزان می نمایند و با صدای بلند بگونەای کە صاحب خانە متوجە بشود داد میزنند ،
هات ،هات استاد خوەێ و چەکوشێ مەولا کورتان نەکوشێ
و بدین ترتیب صاحب خانە با شنیدن صدای هات،هات با اشتیاق فراوان مبالغی پول،خرما یا نقل داخل کیسە قرار می دهد و فردی کە کیسە را آویزان کردە بود آنرا بالا می کشد و راهی پشت بام دیگری می شود و این مراسم تا پاسی از شب با شوق و ذوق خاصی ادامە دارد،امید است توانستە باشم شمەای هر چند کوتاە را در رابطە با جشن نوروز در میان مردم یارسان بە اطلاعخوانندگان محترم و عزیز رساندە باشم .
باز نویسی علی فضلی کەواڵی
