اسلام و عقب ماندگی تقویم هجری

تقویم هجری قمری یکی از عقب‌مانده‌ترین شیوه‌های مرسوم گاه‌شماری است. تعصب فقها برای حفظ آن دلیلی روشن بر محدودیت درک آنها از جهان و تحویل ایام است. همان طور که هنوز با خرما و شتر حساب و کتاب خمس و زکات و کفاره و چیزهایی از این قبیل را نگاه می‌دارند، گردش روزها را هم با گردش ماه حساب می‌کنند. کسانی که دلشان را به اجتهاد پویای حضرات خوش کردند، نیکوست که بر قضیه تقویم قمری دقت کنند و فکر کنند چقدر دیگر باید صبر کرد تا اینها عقب‌ماندگی این گاه‌شماری را بفمند.

تقویم قمری از سالی که بتواند فصل‌ها را از هم تفکیک کند عقب می‌افتد. سالش حدود ۱۱ روز از سال شمسی کوتاهتر است و به این خاطر است که رمضان به چله تابستان هم می‌افتد، و عاشورا پیش می‌آید که با اول نوروز مصادف شود. ۳۳ سال قمری با ۳۲ سال شمسی برابر است. قمری‌ها ظاهرا تاریخشان شتاب دارد، اما این شتاب از کندی ذهنشان برمی‌خیزد.

عربستان وهابی هم سرانجام پذیرفت که تقویم هجری قمری، تقویم ابلهانه‌ای است؛ با نظم گذشت ایام، که مبنای آن روز و شب و گردش فصول است، یعنی معطوف به خورشید است نمی‌خواند، با تقویم اکثریت قریب به اتفاق جهانیان سازگار نیست، و باید آن را برای برنامه‌ریزی سیاسی و اداری و اجتماعی کنار گذاشت و تقویم میلادی را به جای آن گذاشت که یک تقویم خورشیدی است. همزمان با خبر تغییر تقویم اداری در عربستان، در ایران هم خبری تقویمی داشتیم: مسابقه فوتبال ایران و کره جنوبی با تاسوعا مصادف شد که یومی است از ایام تقویم قمری، اما برنامه‌ریزی فوتبال با تقویم شمسی صورت گرفته و این موضوع در مملکت ولایت فقیه دردسرساز شده است.

در یوم قمری تاسوعا، مردم باید عزادار باشند، اما ممکن است در یوم شمسی مسابقه، شادی کنند، به ویژه اگر ایران گل بزند. قمر یا شمس؟ مسئله اکنون این است. محمد یزدی، ماه شب چهارده آسمان ولایت در قم، گفته است که اسلام از دست می‌رود اگر مبنا به جای قمری شمسی باشد. این یکی از ساده‌ترین دردسرهای تقویم قمری است. دردسر هر ساله این است که آیات عظام و حجج اسلام دچار مشکل می‌شوند که ماه رمضان کی شروع شده و کی پایان یافته است. کسانی که فکر می‌کنند این فسیل‌ها ممکن است با اجتهادهای جدید با جهان مدرن سازگار شوند، کافی است به همین رفتار آنان دقت کنند و ببینند که کسانی که یک مسئله ساده در زمان نجومی را نمی‌توانند بفهمند، آیا می‌توانند سرانجام از زمان تاریخی سردربیاورند و بفهمند ما اکنون در چه عصری زندگی می‌کنیم؟…

میثم ملکی