شرح مختصری از عید خاونکار در میان مردم یارسان:

یارسانیان دو عید بسیار بزرگ و مهم دارند. ١. عید نوروز ٢. عید خاونکار عید نوروز جشن ملی و باستانی یارسانیان است کە در دفاتر یارسان بویژە دفاتر زبورحقیقت حیدری بسیار مقدس و گرامی شمردە شدە است.

جشن «خاوندکار» عيد دینی و اعتقادی پيروان دين «ياری» است. اين جشن پس از سە روز روزه گرفتن (از دوازدهم تا چهاردم سفیدی ماه در چلە زمستان کوردی)، متغير در ايام آبان‌ ماه خورشيدی عید خاونکار برگزار می‌شود.

این ۳ روز در نزد یارسان جایگاه ویژه ای به یاد و به پاس رنجهای قدیسین یارسان(سلطان صحاک و یارانش ) را داراست. در این ایام بیشتر مردم هر سه شب در جمخانەها برای نیایش و کلام(همنوایی ساز تنبور با کلام های دفتر مقدس یارسان بصورت گروهی و یا تک خوانی) و ادا نمودن نذر و نیاز حضور پیدا می کنند و روز بعد از عید به صورت گروه های دسته جمعی با همخوانی کلام و نواختن تنبور به اماکن مقدس یارسان در هورامان و دالاهو رفته و عید را جشن میگیرند.

تاریخچه روزه مرنوی: بنابه روایتی که در میان مردم یارسان(پیروان دین یاری) رایج است، سلطان صحاک به همراه سه تن از يارانش به نام‌های «داود»، «بنیامین» و «پیرموسی» که به یری تن معروف هستند(یری به معانی عدد سە میباشد)، بر اثر دشمنی و غضب برادران ناتنی‌اش به نام های ( قادره – خدرشه و سلامت ) و طايفه‌ای به نام «چيچک» تصميم به مهاجرت از منطقه‌ی «شهرزور کردستان عراق امروزی»می‌گيرند و به سوی “هورامان کنونی در کرمانشاه ایران”در کوە شاهو که زیارتگاه فعلیش در آنجاست حركت می‌كنند. در مسير حركت به دليل آن‌ كه توسط افرادی از طايفه‌ی چيچک که در تعقيب و به قصد کشتن سلطان و یارانش بوده‌اند مجبور به پناه گرفتن در “غار مرنو “می‌شوند.

داود مرمو/میفرماید : آمانن آمان خواجای غلامان – آما لشکری بی سر و سامان توضیح: در زبان کوردی به غار “مرّ /مەڕ” میگویند. و مرنو به معنی غار نو میباشد. این غار در کردستان عراق و در نزدیکی مرز ایران و کوشک پردیور است.

در غار مَرّنو” حضرت داود به امر صاحبکاری حضرت سلطان مشتی خاک از زیر قالیچه بر می دارد و بر روی سپاه چیچک می پاشد. در نتیجه سه شبانه روز گرد و غبار غلیظ ایجاد و هوا کاملا تاریک می شود،به طوری که کسی از آنان زنده نمی ماند.

سلطان میفرماید: شاه فرما داود بیره جلا/ بوزش و چیچک و عزم غزا و ارمای شاه داود وریزا/ نما و جلا یو مصطفا سر فروز آورد غلام نیل تار/ لوا پی چیچک طایفۀ کفار سه شبانه روژ غزای چیچک کرد/ طاق ذیحیات ژیشان بر نکرد

( توضیح اینکه جلا یعنی مصطفی دودان در اینجا به سلطان و یارانش پیوسته و اوست که در دست داود میباشد و موجب ایجاد طوفان و گرد و غبار میشود.)

طبق روایتی پس از این سە روز کە چیزی نخوردە بودند، بانویی نورانی(دایراک رمزبار) به شکرانه یک خروس و یک من برنج پخته شده به خدمت آنان می آورد و این نذورات در جم حضرت سلطان و یاران یری تن در مرنو سبز می شود و مراسم جم را به جای می آورند.

در دفتر پردیوری «دیوان گورە» سلطان فرمایش میکند که در ۱۲ ماه سفیدی در چله زمستان کوردی سه روز روزه مرنوی گرفته شود و روز پانزدهم روز پادشاهی و عید مبارکی یارسان است و فرمودە که این روزه را به عشق یری تن بگیرید. دفتر دیوان گوره می فرماید : ای طمه رّماوه کفت او روشنائی/ سه روژۀ یاران داوات پادشاهی دوازدۀ مانگ هرچه نه چلی/ یری روی یاران آما او دلی پی وقت پی ساعت پا وقت پا وائی/ جه لوح تا قلم جه گاو تا ماهی بگیران سه روژۀ یاران بکران داوات پادشاهی هرکس نگیرو سه روژۀ یاران نکرو داوات پادشاهی بشش نمدان جه خرمان دو چیائی بگیران سه روژۀ یاران بکران داوات پادشاهی و عشق یاران مرنوی/ داود و بنیامین و پیرموسی

تقارن این ایام با فصل به ثمر رسیدن میوە انار باعث شده که علاوه بر مقدس بودن” انار “نزد پیروان دین یاری از این میوه یبیشتر از سایر میوه ها در مراسم دعای نیاز استفاده شود، علاوه بر آن شب سوم با قربانی کردن خروس و تشکیل جم مراسم روزه داری را به پایان می رسانند .

امروزه یارسانیان در پایان روز سوم و در هنگام شب به ازای هر خانواده يک عدد خروس آب‌پز شده، يک من برنج دم كشيده و نانی مخصوص كه به آن «تيری» می‌گويند را از قبل حاضر نموده سپس مردی از سادات یارسان(اهل‌حق) کە شرایط جم نشینی را دارد، بايد بر اين نذر كه به گوشت آن «نواله یا نویچه»و به آب آن «شوروا یا شوربا »گفته می‌شود دعا بخواند(نیاز یا ناچه نیز همراه با نذر به میان جم می آید).

با آمدن سيد یارسانی با ارکان و پاک و نه هر سید بی ارکانی، جمعی از مردان يارسانی دور هم حلقه می‌زنند و جمعی را تشکیل می‌دهند که به اصطلاح به آن «جم» می‌گویند.

كسانی كه گرد این حلقه می‌نشينند بايد سرسپرده‌ی آيين ياری باشند، سبيل‌شان مهر باشد، بر سر كلاه بگذارند و كمر خود را ببندند.

باری در این مراسم قربانی و نیاز به شیوە مخصوص یارسانی دعا دادە میشود و سپس در میان یاران تقسیم میگردد.

اکثر مردم گوران در ایام جشن خاونکار با رفتن به تویشامی به زیارت تکیه مقدس حضرت حیدری (آسی براکه) می روند و با رهبر و پیشوای یارسان، آسید نصرالدین حیدری ملاقات می کنند و متقابلا عید خاونکار را به همدیگر تبریک میگویند و سپس از آنجا به زیارت دیگر مکان های مقدس یارسان نیز می روند.

‌ه.ف