یارسان (اهل حق) مسلمان نیستند

چون بعضی ها به اشتباه می پندارند آیین یاری از مذاهب وابسته به اسلام است؛ لذا برای روشن شدن موضوع، توجه یاران وخوانندگان گرامی را به نکات زیر معطوف می کنم:

١- می دانیم که قبل از آمدن اسلام، ایرانی ها سه دین بزرگ توحیدی به جهانیان عرضه نمودند:

الف ـ آیین زرتشتی که با قدمتی چند هزار ساله یکی از پر بارترین آیین های جهان است و تأثیری آشکارا نیز بر دین های پس از خود به جا گذاشته است. چنان که محققین ثابت کرده اند که تقریباً همه ی برداشت های ماوراء الطبیعه ی تورات و دیگر ادیان سامی در مورد بقای روح و رستاخیز و جهان دیگر و حساب و کتاب و کیفر و پاداش و بهشت و دوزخ و شیطان و ملائکه از این آیین مایه گرفته است.

ب ـ آیین مهر یا میترایی که قرن ها آیین رسمی پادشاهی اشکانی و امپراتوری گسترده ی روم بود و بعد ها نیز در شکل گیری مسیحیت نقشی همه جانبه و زیر بنایی ایفا نمود.

پ ـ آیین مانی که با محتوایی ژرف و عرفانی توانست در زمانی کوتاه از چین تا اسپانیا را زیر نفوذ خود در آورد و تنها با کشتارهای بی سابقه و هولناکی که از پیروانش کردند، آن را از رواج و اقبال عمومی انداختند.

و اما پس از آن که عرب ها ـ با فرصتی که از انحطاط درونی دولت ساسانی یافتند ـ ایران را به اشغال نظامی در آوردند؛ آزادگان ایرانی برای پاسداری از هویت و باز آفرینی مفاخر و فرهنگ گذشته ی خود دست به جنبش ها و قیام های پیگیری زدند. (١) یکی از جنبش های معنوی مردم غرب ایران که تأکید خاصی نیز بر حفظ فرهنگ و آیین و باورهای ملی و ایرانی دارد، همین آیین یاری است. چنان که برای نمونه در کتاب مقدس این آیین می خوانیم: « هنی مگیلین یک یک شاران ـ تا زنده کریم آیین ایران» یعنی: « هنوز هم یکایک شهرها را برای زنده کردن آیین ایران می گردیم. » ایضاً: « چنی ایرمانان مگیلیم هَردان ـ مکوشم پری آیین کردان» یعنی: « همراه درویشان آواره ی بیابان ها شده ایم و برای رواج آیین کردها کوشش می کنیم.» ایضاً: « زردشت پیدا بی و فرمان شام ـ اوِستاش آورد پری خاص و عام ـ چنی گمراهان ستیزا و کوچ ـ مکوشا پری یاری شو و روچ» یعنی: « زرتشت به فرمان خدایم ظهور کرد و اوستا را برای هدایت خاص و عام آورد. وی به وسیله ی گفتار خود [ نه با شمشیر] با گمراهان ستیزه کرد و به خاطر ترویج ((آیین یاری)) شب و روز کوشش نمود.»

**** این که بعضی می گویند و می نویسند که ایرانیان، مسلمان ها و مسلمانی را با آغوش باز پذیرفتند، غلط است. چنان که مثلاً یکی از مردم همان زمان ـ بر پاره چرمی که سال ها پیش به خط پهلوی و گویش گورانی در کردستان عراق پیدا شد ـ گوشه ای از هجوم مسلمین به ایران را این گونه گواهی داده است: « آتشکده ها ویران و آتش ها خاموش گردیدند. بزرگان و سرشناسان پنهان شدند. ستم کاران عرب شهرها و روستاها را نابود ساختند. زنان و دختران به اسیری رفتند. آزاد مردان در خون خود غلتیدند. کیش زرتشتی دیگر بی کس مانده است. گو این که اهورا مزدا هم به هیچ کس رحم نمی کند.» حتی مورخان مسلمانی هم مثل ابوحنیفه ی دینوری در اخبارالطوال، مقدسی در احسن التقاسیم، طبری در اخبار الرسل و الملوک و دیگران هم به این وقایع اشاره کرده و مثلاً نوشته اند: « در جنگ جلولا آن قدر از ایرانیان کشته شدند که تمام دشت و صحرا از اجساد آنان پوشیده شد و از آن رو بود که این جنگ را جلولا (پوشیده) نام دادند، و آن اندازه از زنان و کودکان ایرانی به اسارت گرفته شدند و به بردگی در بازارهای مکه و مدینه فروخته شدند که خدا داند، و گویند که شمار آنان افزون از صد و سی هزار نفر بود،و در همین جنگ سی هزار هزار (سی میلیون) مثقال طلا از جانب فاتحان به غنیمت گرفته شد… .» و باز به گواهی تاریخ نگاران مسلمان، صد و سی شورش پیا پی در قسمت های مختلف ایران علیه مهاجمین عرب صورت گرفت که با خشونت تمام سرکوب شدند. (در این زمینه کتاب ملاحظاتی در تاریخ ایران، نوشته ی علی میر فطروس مطالعه شود.) حتی در قرن چهار و پنج هجری هم زرتشتیان در خیلی مناطق ایران در اکثریت بودند: « اکثریت مردم فارس را در حال حاضر (قرن چهارم هجری) زرتشتیان تشکیل می دهند.» (اصـطخری، مسالک الـممالک). « در جبل (شمال غربی ایران) هنوز زرتشتیان در اکثریت هستند.» (ابن حوقل، صورۃ الأرض). « در خراسان و نواحی دریای خزر و طبرستان و دیلم و نیز در کرمان عده ی زرتشتیان بسیار زیاد است.» (مسعودی، مروج الذهب). « در بخش غربی ایران جماعت عظیمی از خرم دینان به آیین خود باقی مانده اند.» (مقدسی، تذکرۃ الموضوعات).

٢- چنان که در بند ١ نیز اشاره کردیم، آیین یاری هم از نظر ریشه و ساختار و هم از نظر دسته بندیِ دین ها یکی از آیین های ایرانی و آریایی به شمار می آید؛ اما دین اسلام جزء آیین های سامی محسوب می شود.

٣- کتاب مقدس یارسان « سرانجام » نام دارد و به زبان کردی است؛ ولی کتاب دینی مسلمانان « قرآن» و به زبان عربی می باشد.

٤- مسلمین کتاب دینی خود را کلمه به کلمه حرف خدا می دانند و معتقدند پیامبر اسلام آن را مستقیماً یا به وسیله ی جبرئیل از خود خدا تحویل گرفته است. در صورتی که متون مقدس یارسان گفته ی بزرگانِ دیده دارِ این آیین و حاصل کشف و شهود آن هاست. ٥ ـ اصول دین یاری بیشتر جنبه ی عملی و اخلاقی دارد و آن رعایت چهار اصلِ (( راستی ، پـاکی، نیستی و ردا )) می باشد.

(ردا به معنی یاری رساندن به نیازمندان و همچنین بردباری و تحمل سختی است .) اما اصول دین اسلام جنبه ی نظری و اعتقادی دارد و عبارت است از عقیده به : توحید ، نبوت ، معاد و به قولی عقیده به عدالت خدا و امامت هم .

٦ـ آیین یاری رابطه ی انسان و خدا را تأکیداً رابطه ای صمیمی و دوستانه و بر اساس عشق و محبت دو جانبه می داند و به همین خاطر هم خدا را (( یار)) و دین او را (( دین یاری)) نامیده است؛ اما در اسلام جنبه ی تعبدی این رابـطه بر هر جنـبه ی دیگری می چربد . چنان که در قرآن آمده است : (( ما جن و انسان را فقط برای عبادت کردن آفریدیم. )) (ذاریات/56) . ٧ـ یکی از مسائل مهم اعتقادی یارسان موضوع دونادون و سیر کمال روح از طریق زندگی های متعدد است و بهشت و دوزخ را هم روحانی و به معنای قرب و بعد از خدا و کمال انسانی می دانند . اما مسلمین این عقیده را کفر پنداشته و معتقد به معاد جسمانی هستند. به همین خاطر بهشت را باغ های پر از میوه ای می دانند که در آن غیر از رود های شیر و عسل و آب و شراب ، پسران خوشگل و دختران زیبای همیشه باکره (حور و غلمان) و گوشت پرنده و طلا و ابریشم و غیره دارد . همچنین معتقدند که دوزخیان در زنجیر های هفتاد متری به آتش ابدی انداخته می شوند و خوراکشان چرک و آب داغ است و … ( قرآن: سوره های واقـعه ، حاقه و …). در این رابطه پیامبر اسلام نیز گفته است: ((هر مؤمن را قصری نصیب است در بهشت، از لؤلؤ که در آن 70 خانه است از یاقوت سرخ، و در هر خانه 70 حجره است از زمرد سبز، و در هر حجره هفتاد تخت است، و بر هر تختی 70 فرش از هر رنگی است و بر هر فرشی حورالعینی نشسته است. و در هر حجره 70 خوان طعام است و در هر خوانی 70 قسم طعام، و در هر حجره 70 خادمه، و خدای تعالی چنان قوه ای به مؤمن می دهد که از تمام آن ها بهره می برد (آیت الله دستغیب شیرازی، کتاب معاد).( یعنی به هر مؤمنی 70 خانه با 4900 اتاق و 343000 تخت و بیش از 24 میلیون فرش و 343000 خوان و 343000 خادم زن و بیش از 24 میلیون حور و بیش از 24 میلیون نوع غذا می دهند. روشن است که ماهیت این گونه پاداش ها همه گویای عقیده به معاد جسمانی است.)

٨ـ یکی از ضروریات مسلمین که اگر کسی آن را انجام ندهد مسلمان نیست، به جا آوردن نمازهای معروف پنج گانه در شبانه روز است . حال آن که یارسان چنین نمازی ندارند و حتی نیایش های دینی را هم با نوای موسیقی ـ که از مـحرمات اسلام است ـ همراه می سازند .

٩ـ از واجبات مؤکد مسلمانان روزه ی یک ماهه در ماه رمضان است و اگر کسی بدون عذر شرعی آن را به جا نیاورد باید به جای هر روز دو ماه روزه بگیرد. ولی یارسان روزه ی سه روزه دارند و آن را در وقت دیگری غیر از رمضان انجام مـی دهند .

١٠ـ مناسک حج که از ضروریات اسلام است و برای انجام آن هر ساله میلیون ها مسلمان ثروتمند به عربستان می روند و مثلاً سر می تراشند و جامه ی سفید ندوخته می پوشند و دور کعبه می چرخند و به مجسمه های شیطان سنگ می زنند و میلیون ها گوسفند و گاو و شتر در یک روز و یک جا سر می برند و خیلی چیز های عادی را بر خود حرام می کنند و غیره ، هیچ کدام از این گونه اعمال و مناسک در آیین یاری دیده نمی شود .

١١ـ آیین یاری برای ادیان دیگر و پیروانشان آزادی و احترام کامل قائل است چنان که می گوید : (( اگر دین ویت و خاس مزانی ـ و دین کسی بد نِمَوانی )) یعنی : (( اگر برای دین خود احترام قائلی باید به دین دیگران هم بی حرمتی نکنی. )) اما اسلام به مسلمانان راجع به پیروان ادیان دیگر فرمان جهاد داده است؛ یعنی به دستور قرآن یهودی ها و مسیحی ها به شرطی که تسلیم مسلمین شوند و با اظهار حقارت به آن ها جزیه بدهند؛ حق زندگی کردن دارند. در غیر این صورت مسلمان ها باید آن ها و دیگر غیر مسلمینی را که اسلام نمی آورند از بین ببرند و سرزمین و اموال و زنانشان را به غنیمت بگیرند .(قرآن : توبه 29 و73 ، انفال5 و69 ، نسا25)

١٢ـ دادن خمس و زکات که از فروعات مهم دین اسلام است، در آیین یاری وجود ندارد . فقط به یارسان توصیه شده اسـت که تا می توانند به نیازمندان یاری نمایند. البته پرداخت مالیات به حکومت هم برای اداره ی جامعه امر معقول و لازمی است.

١٣ـ راجع به امر به معروف و نهی از منکر نیز، گرچه این مسئله در همه ی دین ها و جوامع دیده می شود و یارسان هم طبعاً آن را انجام می دهند؛ اما در آیین یاری بیشتر و تأکیداً توجه به خود سازی و اصلاح نفس شده است و لذا مردم بـاید بکوشند عیب و ایراد خودشان را ببینند و کمتر به دیگران دستور بدهند وآن ها را امر و نهی بکنند .

١٤ـ در آیین یاری تعدد زوجات ممنوع است؛ ولی در اسلام گرچه داشتن یک زن اشکالی ندارد، اما توصیه به گرفتن دو یا سه یا چهار زن رسمی شده و در خریدن تعداد کنیز و صیغه کردن تعداد زن ها نیز هر چه بخواهند آزادند. ( قرآن : نسا 3 و 129 ، مؤمنون 6 ) ١٥ـ در آیین یاری زن و مرد از مقام و شأ نی برابر برخوردارند و بایستی حقوقی نیز برابر داشته باشند. اما در اسلام این موضوع کاملاً به نفع مردان تمام شده است. چنان که قرآن می گوید : (( مردان را بر زنان برتری و افزونی است.)) (بقره 228) و یا به مردانی که زنانشان مطیع آن ها نیستند اجازه داده که همسرانشان را بزنند. (نسا 34) همچنین زن های مسلمان در اموری مانند ارث وخون بها و قصاص و گواهی دادن و غیره نصف مردان به حساب می آیند. راجع به این مسئله (( در حدیث صحیح از حضرت امام محمد باقر(ع) منقول است که زنی آمد به خدمت حضرت رسول(ص) و گفت یا رسول الله چیست حق شوهر بر زن ؟ فرمود : لازم است که اطاعت شوهر بکند و نافرمانی او نکند و از خانه ی او بی رخصت او تصدق نکند و روزه ی سنت بی رخصت او ندارد و هر وقت اراده ی نزدیکی او کند مضایقه نکند اگر چه بر پشت پالان شتر باشد و از خانه ی او بی رخصت او به در نرود و اگر بی رخصت به در برود ملائکه ی آسمان و زمین و ملائکه ی غضب و ملائکه ی رحمت همه او را لعنت کنند … پرسید که من بر شوهر آن قدر حق ندارم که او بر من دارد ؟ فرمود که از صد تا یکی نه. و حضرت صادق (ع) فرمود که هر زنی که شب به سر آورد و شوهر از او آزرده باشد، نمازش مقبول نباشد. و حضرت رسول (ص) فرمود که اگر امر می کردم که کسی برای غیر خدا سجده کند هر آینه می گفتم که زنان برای شوهران سجده کنند. و در حدیث صحیح از حضرت صادق (ع) منقول است که هر زنی که به شوهرش بگوید که من هرگز از تو نیکی ندیده ام؛ ثواب عمل هایش همه برطرف می شود .)) (ملامحمد باقر مجلسی، حلیه.. المتقین،باب چهارم، فصل ششم).

١٦ـ آیین یاری راجع به نحوه ی پوشش زن و مرد دستور خاصی نداده و تنها تأکید بر پاک دامنی و رعایت شرم و حیا و پرهیز از لباس های مبتذل کرده است؛ اما در اسلام (( حکم حجاب از ضروریات است، و منکر آن، حکم منکر ضروری را دارد، و منکر ضروری محکوم به کفر است .)) از نظرمسلمین (( زن همه ی بدنش عورت می باشد ، ((و انّ النساءَ عوره )) و بر زن واجب است که تمام بدن را بپوشاند .)) حتی (( بنابر احتیاط واجب زن باید صورت و دست های خود را هم از نامحرمان بپوشاند .)) همچنین (( نگاه کردن زن به مرد نامحرم بجز صورت و دست ها تا مچ حرام است . ))

١٧ـ در آیین یاری هر کسی آزادی عقیده دارد و می تواند هر زمانی که صلاح بداند، از دین و عقیده ی خود دست بکشد؛ اما در اسلام اگر کسی از مسلمانی برگردد باید اعدام شود

١٨ ـ برده دار ی؛ یعنی خرید و فروش انسان، در آیین یاری عملی غیر انسانی و ممنوع است. اما در اسلام هر مسلمانی شرعاً اجازه دارد انسان ها را بخرد و بفروشد. حتی از نظر خدای مسلمین هم هیچ گاه ارزش بردگانِ بی چاره به پای انسان های آزاد نمی رسد: (( آیا یک برده ی ناتوان و مرد آزادی که به او رزق نیکو داده ایم و آشکار و پنهان انفاق می کند، مساوی هستند؟)) (نحل75 ) . (( برای قصاص کردن باید مرد آزاد را در عوض مرد آزاد و برده را در عوض برده و زن را در عوض زن به شمار آورید.)) (بقره178). پیامبر اسلام نیز در نهج الفصاحه گفته است: (( سه کس هستند که دعایشان پذیرفته نمی شود و کار نیکشان را به آسمان نمی برند: برده ای که از صاحبش فرار کرده مگر باز گردد، زنی که شوهرش از او ناراضی است مگر او را راضی کند و مست تا وقتی که به هوش آید.))

١٩ ـ چون احکام دین یاری بسیار ساده و روشن و در حد رعایت اصولی مانند راستی و پاکی و نیستی و ردا و یا انجام پاره ای مراسم و نیایش است؛ لذا عموم یارسان معمولاً وظیفه ی آیینی خودشان را می شناسند و نیازی به تقلید از متخصصان دینی ندارند. اما در اسلام ( به ویژه در فرقه ی تشیع ) به خاطر گستردگی و پیچیدگی ایدئولوژی حاکم بر این دین، باید فقها و مجتهدانی باشند تا مابقی مردم از آن ها تقلید نمایند. ٢٠ ـ آیین یاری در مورد مسائل فردی و اجتماعی معمولاً وارد جزئیات نشده و اغلب با ترسیم خطوط کلی، اختیار امور انسان ها را به خودشان و ترجیحاً به خرد جمعیِ آن ها واگذار کرده است. ولی آیین اسلام این گونه نیست و به قول آیت الله خمینی ، پیغمر اسلام حتی (( برای رفتن به مستراح و خلوت کردن با زن و شیر دادن یک طفل چندین حکم خدایی و آسمانی آورده و برای هیچ چیز کوچک و بزرگ نیست مگر این که تکلیف معین کرده. )) (کشف اسرار، ص107). برای مثال علامه مجلسی در کتاب حلیه.. المتقین راجع به ناخن گرفتن می نویسد: (( در حدیث معتبر از امام محمد باقر(ع) وارد شده که در ناخن گرفتن ابتدا به انگشت کوچک از دست چپ بکنید و به انگشت کوچک دست راست ختم کنید،به شرط این که آن روز چهارشنبه باشد، و اگر پنج شنبه باشد، ابتدا در هر دستی به انگشت کوچک آن دست کنید، و اگر در روز جمعه یا سایر روزها باشد ابتدا به انگشت کوچک دست چپ کنید و ختم به انگشت بزرگ دست راست. و نیز فرمود: هرکه ناخن های خود را در روز پنج شنبه بگیرد و یک ناخن را برای روز جمعه بگذارد، خدا پریشانی را از او زایل گرداند. )) و یا درباره ی شانه کردن ریش می نـویسد : (( حضرت امام جعفر صادق فرمود که: ریش را شانه کردن دندان ها را محکم می کند و فقر را بر طرف می کند و پشت را محکم می کند و بلغم را قطع می کند، و قوت جماع را زیاد می کند. و فرمود: هرکه ریش خود را هفتاد نوبت شانه کند و یکی یکی را بشمارد، شیطان تا چهل روز به نزدیک او نیاید. به شرطی که ریش را از پایین به طرف بالا شانه کند.))

٢١ ـ از نظر آرایش ظاهری، یارسان معمولاً ریش ها را زده و سبیل را براساس دستورهای دینی نمی گیرند. اما مسلمان ها طبق سنت، باید عکس این شیوه عمل نمایند. چنان که مثلاً در حلیه.. المتقین آمده است: (( حضرت رسول اکرم (ص) فرمود که شارب (سبیل) را از ته بگیرید و ریش را بلند بگذارید و خود را به یهودان و گبران شبیه مگردانید که گبران (زرتشتی ها) ریش های خود را چیدند و سبیلان خود را زیاد کردند، ولی ما شارب خود را می چینیم و ریش را می گذاریم.))

شاید همین بیست، بیست و یک مورد برای اثبات نا مسلمانی یارسان کافی باشد

دکتر شجاع الدین شفا